కామాక్షీ సౌందర్యలహరి - మొదటి శ్లోకము - అమ్మవారి శివశక్త్యైకరూపము మరియు శక్తి మహిమ

శ్రీ గురుభ్యో నమః

II కామాక్షీ సౌందర్యలహరి - మొదటి శ్లోకము - అమ్మవారి శివశక్త్యైకరూపము మరియు శక్తి మహిమ II

శివశ్శక్త్యా యుక్తో యది భవతి శక్తః ప్రభవితుమ్

న చే దేవం దేవో న ఖలు కుశలః స్పన్దితుమపి I

అతస్త్వామారాధ్యాం హరి హర విరిఞ్చాదిభిరపి

ప్రణన్తుం స్తోతుం వా కథమకృతపుణ్యః ప్రభవతి II 1 II

తాత్పర్యముః సర్వమంగళస్వరూపుడైన పరమశివుడు పరాశక్తి అయిన నీతో (అనగా అమ్మవారితో) కూడి ఉన్నప్పుడు మాత్రమే సకల సృష్ఠి నిర్మాణము చేయడానికి సమర్ధుడై ఉన్నాడు. నీతో కూడి ఉండకపోతే అంతటి శుభప్రదుడైన పరమశివుడు సైతం కనీసం కదలడానికి కూడా అశక్తుడౌతాడు. హరి హర బ్రహ్మాదులచేత మరియు వేదములచేత కూడా ఆరాధింపబడే నీకు నమస్కారం చేయాలన్నా, స్తోత్రం చేయాలన్నా కనీసం స్మరించాలన్నా పూర్వ జన్మలలో చేసుకున్న పుణ్యబలం లేకపోతే ఎట్లా సాధ్యం అమ్మా!! (అంటే పూర్వం చేసుకున్న సత్కర్మాచరణతో కూడిన పుణ్యబలం ఉంటేనే అమ్మవారిని స్మరించడం, నమస్కరించడం లేదా స్తోత్రం చేయగలుగుతాము అని భావము).

​

భావార్ధముః ఇక్కడ శంకరులు సౌందర్యలహరి మొదటి శ్లోకం ‘శివః’ అని ప్రారంభించారు. అమ్మవారు సదాశివపతివ్రత. ముందు అయ్యవారికి నమస్కరించకుండా అమ్మని స్తోత్రం చేయడం మొదలుపెడితే అమ్మవారు అసహ్యించుకుంటుంది. అందుకే శంకరులు మొదట శివః అని ప్రారంభించారు. అలాగే మొదటి శ్లోకములోనే శంకరులు అమ్మవారిని ‘శక్తి’ అనే నామంతోనే సంబోధించారు. అంటే సౌందర్యలహరి యొక్క మొత్తం వ్యాఖ్యానం ఈ మొదటి శ్లోకములో చెప్పేశారు.

ఈ శ్లోకములో మొదటి రెండు పదములను చూస్తే, శివః శక్త్యా – ఈ జగత్తు మొత్తానికి తల్లితండ్రులు పార్వతీపరమేశ్వరులు లేదా ప్రకృతి-పురుషుడు. ఈ జగత్తంతా ఎవరిలోంచి వచ్చిందో శంకరులు మొదటి శ్లోకంలోనే చెప్పారు. అయ్యవారు ఎల్లప్పుడూ తనలో తాను రమించే పరబ్రహ్మ స్వరూపం.

సత్యమనంతం బ్రహ్మ - అవ్యక్తము-నిర్గుణము -- అయ్యవారు

          సత్యమనంతం బ్రహ్మ - వ్యక్తం అయ్యేది, గుణములతో భాసించేది -- అమ్మవారు.

అమ్మవారు చిత్ స్వరూపిణి. సకల చరాచర సృష్ఠికి అమ్మయే కారణము. శివః అంటే మంగళం శాంతం కళ్యాణం శుభం. శివుడు ఈ లోకానికి మంగళం, శాంతం, శుభం చేకూర్చాలన్నా, అది అమ్మవారి ద్వారానే సాధ్యం. అసలు అయ్యవారిలోని ఏ గుణం వ్యక్తం అయినా అది అమ్మవారి కారణంగానే సాధ్యం. పరబ్రహ్మం బాహ్యంగా ప్రకటం అవ్వాలంటే శక్తి కావాలి, ఆ శక్తినే అమ్మవారు అని అంటున్నాము. దీపమును దీపపు కాంతిని వేరుచేయలేము. అలాగే పరమశివుడికి, స్పందన కలిగించే ఆయన శక్తికి అభేదము. ఇక్కడ ఒక ముఖ్యమైన పదం ‘స్పన్దితుమపి’. స్పందన అంటే లోపలి నుంచి పుట్టేదాన్ని స్పందన అంటారు. బయట నుంచి వచ్చేది అయితే చలనం, ఒక వస్తువు చలించాలి అంటే, దానికి బయట నుంచి బలం లభిస్తే అది కదులుతుంది. కానీ స్పందించాలి అంటే అది లోపల నుంచి వచ్చే శక్తి. అంటే అమ్మవారు ఎక్కడో వేరుగా లేదు, పరమశివుడిలోనే ఉంది అనీ, అమ్మ అయ్య అని ఇద్దరు లేరు అని ఈ స్పన్దితుమపి అనే పదంతో ఆదిశంకరులు సూక్ష్మంగా చెప్పారు.

అమ్మవారికి అయ్యవారికి అభేదము. ఒకే పరబ్రహ్మము తనలో తాను రమించేటప్పుడు అయ్యవారు (consciousness) గానూ, అదే పరబ్రహ్మము ‘నేను అనేకమౌదును గాక’ అని సంకల్పం చేయడం మొదలుకొని సకలచరాచర సృష్ఠి చేయడం వరకు అన్నీ అమ్మవారి గానూ (పరాశక్తి) చెప్తారు.

దయాశతకంలో వేదాంతదేశికులు అమ్మవారిని దయాస్వరూపంగా చెప్తారు. స్వామి యొక్క దయయే అమ్మ. శుద్ధజ్ఞానస్వరూపమైన అయ్యవారిని శాస్త్రములు ‘కామేశ్వర’ అని సూచించాయి. స్వామివారికి ‘అహం’ స్ఫురణ కలిగింది అంటే స్వామివారి యొక్క బింబ ప్రతిరూపాన్ని ‘కామేశ్వరీ’ అని అంటారు, ఇదే అమ్మవారు. అహం స్ఫురణ లేని కామేశ్వర తత్త్వాన్ని ‘అనహన్తా’ అనీ, కామేశ్వరీ-కామేశ్వర తత్త్వాన్ని కలిపి ‘పరహన్తా’ అనీ, అన్ని అర్ధములు నా స్వరూపములే అని భావించుట ‘అహన్తా’ అనీ అంటారు – అమ్మవారు అహన్తా స్వరూపిణి. ఈ తత్త్వమునకు సంబంధించి మూకపంచశతి-ఆర్యాశతకములో ఒక అద్భుతమైన శ్లోకము ఇచ్చారు మూకశంకరులు.

అభిదాకృతిః భిదాకృతిః అచిదాకృతిరపి చిదాకృతిర్మాతః I

అనహన్తా త్వమహన్తా భ్రమయశి కామాక్షి శాశ్వతీ విశ్వమ్ II 47 II

పై శ్లోకంలో మూకశంకరులు అన్నారు- “అమ్మా కామాక్షీ! అభిదాకృతిః అంటే భేదము లేనిదానవు అనీ, భిదాకృతిః అంటే భేదము కలదానివి అనీ, చిదాకృతిః అంటే చిత్స్వరూప చైతన్యరూపిణివి అనీ, అచిదాకృతిః అంటే జడమైనది అనీ, అనహన్తా అంటే అహన్త లేనిదానివి అనీ, అహన్తా అంటే అన్నీ నేనే, నాస్వరూపములే అనే భావన కలిగినదానివి అనీ, శాశ్వతమైనదానవై, ఈ విశ్వమును భ్రమియింపజేయుచున్నావు”.

అసలు అమ్మవారు అయ్యవారు అని ఇద్దరు లేనే లేరు. అమ్మవారికి అయ్యవారికి అభేదము. ఉన్నది ఒకటే పరబ్రహ్మము దీనినే సామరస్య స్వరూపము అంటారు. అభేద స్థితిలో అమ్మవారు కూడా కామేశ్వరుడిలా అహం స్ఫురణ లేకుండా (అనహన్తా) ఉంటారు. ఎక్కడైతే అహం స్ఫురణ/చిత్ శక్తి అనే మాట వస్తుందో అది అమ్మవారు. అంటే ఏమిటి దీనర్ధం – శివుడికి ఎలాగైతే అహంత (అహం స్ఫురణ) లేదో, అమ్మకి కూడా లేదు. కాబట్టి అమ్మకూడా అనహన్తా రూపిణియే. మరి లేని జగత్తు ఉన్నట్లు కనిపింపచేస్తున్నది ఎవరు? అదే మాయ! పరమేశ్వరుడేమీ చేయలేదు. అంతా మాయాస్వరూపిణి అయిన అమ్మవారే అహం స్ఫురణ కలిగించి, ఈశ్వరుడి చేత సృష్ఠి, స్థితి లయములు చేయిస్తుంది. శాక్తేయములో అమ్మవారి ప్రకాశ-విమర్శ రూపముల గురించి చెప్తారు. విమర్శ అంటే అహన్తా, ప్రకాశ అంటే అనహన్తా.  అమ్మవారు మహామాయాస్వరూపిణి. విద్య-అవిద్య రెండూ అమ్మయే. మనలను సంసారంలో బంధించే అవిద్య అమ్మయే అలాగే జ్ఞానము ఇచ్చి విముక్తి కలిగించే విద్య అమ్మయే - రెండూ అమ్మవారి చేస్తుంది. అంతేకాదు అమ్మవారే మూలప్రకృతి – అనగా ఈ సకల జగత్తు అంతా ఆ మూలప్రకృతి నుంచి వచ్చింది. గుణనిధిగా అన్ని గుణాలతో భాసించేది అమ్మయే, అలాగే అన్ని గుణాలకు అతీతమైన స్వరూపము అమ్మవారే.

సౌందర్యలహరిలోని శివశ్శక్త్యాయుక్తో అనే ప్రథమ శ్లోకాన్నీ, పైన వ్రాసిన ఆర్యాశతకంలో శ్లోకాన్నీ, లలితాసహస్రనామస్తోత్రంలోని ‘శివశక్త్యైక్యరూపిణీ’, ‘వ్యక్తావ్యక్తస్వరూపిణీ’, ‘హరిహరబ్రహ్మేంద్రసేవితా’, బ్రహ్మోపేంద్రమహేంద్రాదిదేవసంస్తుతవైభవా’, ‘పుణ్యలభ్యా’ అనే నామాల్ని కలిపి అనుసంధానం చేసుకుంటే ఈ ప్రథమ శ్లోకం బాగా అర్ధం అవుతుంది.

          స్వామి వారిలోని సంకల్పశక్తి, సృష్ఠిచేసే శక్తి, స్థితికారక శక్తి, లయకారక శక్తి అన్నీ అమ్మవారి కారణంగానే సాధ్యం. పరాశక్తి – ఇచ్ఛా శక్తి, జ్ఞాన శక్తి, క్రియా శక్తి అనే మూడురూపములలో వ్యక్తం అవుతుంది. అమ్మవారి శక్తి రజో గుణంగా వ్యక్తం అయితే బ్రహ్మగారు సృష్ఠి చేస్తున్నారు, సత్త్వ గుణంగా వ్యక్తం అయితే విష్ణుమూర్తి స్థితికారకుడిగా ఉన్నాడు, తమోగుణంగా వ్యక్తం అయితే హరుడు లయకారుడిగా ఈ లోకాలను లయం చేయగలుగుతున్నాడు. అయినప్పటికీ, అమ్మవారు ఈ మూడుగుణములకీ అతీతమైనది. త్రిగుణాతీత!

అలాగే ఈ మొదటి శ్లోకములో, శ్రీచక్రపరమైన అర్ధం కూడా ఉంది. శ్రీచక్రములో పైకి శీర్షము కలిగిన నాలుగు త్రిభుజాలు (ఇవి అయ్యవారికి సంకేతము), క్రిందికి శీర్షము కలిగిన ఐదు త్రిభుజాలు ఉంటాయి (ఇవి అమ్మవారికి సంకేతము). ఈ నాలుగు+ఐదు త్రిభుజాలు కలిపి తొమ్మిది త్రిభుజాలు అయితేనే, నవబ్రహ్మలు (ప్రజాపతులు) సూచించునది. కాబట్టి అమ్మవారితో కూడకపోతే ఈ జగన్నిర్మాణము సాధ్యము కాదు. అసలు ప్రపంచములో ఎక్కడ కదలిక ఉన్నా (భౌతికముగా, మానసికముగా) శక్తి లేనిదే, అమ్మవారి అనుగ్రహం లేనిదే అది సాధ్యం కాదు, ఆఖరికి ఆ పరమశివుడే అయినా అమ్మతో కూడితేనే, మనకి శివం చేయగలుగుతున్నాడు.

సౌందర్యలహరిలోని ఈ మొదటి శ్లోకములోనే శంకరాచార్యుల వారు శ్రీవిద్యా సాంప్రదాయములోని ‘పంచదశి’ మహామంత్రం కూడా ఇచ్చారని పెద్దల వ్యాఖ్యానము. ఏ మంత్రమైనా గురువు నుంచి ఉపదేశం పొందకుండా అనుష్ఠించకూడదు. కానీ సౌందర్యలహరి ఎవరైనా పఠించవచ్చు. అంటే సౌందర్యలహరి స్తోత్రాలను భక్తి శ్రద్ధలతో పారాయణ చేస్తే, శ్రీవిద్యా మంత్రమును కూడా మనకు తెలియకుండా ఉచ్ఛరిస్తున్నాము. మనమంతా ఆదిశంకరులకి ఎంత ఋణపడిఉన్నామో, ఎందుకు వారు జగద్గురువులు అయ్యారో అవగతమవుతుంది.

అలాగే మనం శ్వాస తీస్తున్నాము, మనం మాట్లాడగలుగుతున్నాము అన్నా (పశ్యంతీ – పరదేవతా – మధ్యమా – వైఖరీరూపా), మనలో అమ్మవారి శక్తి లేకపోతే మనం జీవించి ఉండడమే కుదరదు. అందుకే ఈ జనన మరణ సంసారం నుండి శాశ్వత విముక్తి కావాలన్నా కదలని స్థితిలో, తనలో తాను రమించే శివసాయుజ్య స్థితి పొందాలన్నా అమ్మవారి అనుగ్రహం ఉంటేనే సాధ్యం. అందుకే సుందరకాండలో స్వామి హనుమ అంతటి వారు లంక నలుమూలలా తిరిగినా సీతమ్మ దర్శనం కాకపోతే, అమ్మా నేనా నిన్ను దర్శించగలిగేది, నువ్వు అనుగ్రహిస్తే చూడగలుగుతానమ్మా అని శరణాగతి చేస్తే అప్పుడు సీతమ్మతల్లి దర్శనం ఇచ్చింది.

కాబట్టి అయ్యవారిచేత లోకముల సృష్ఠి, స్థితి, లయములు చేయించాలన్నా, అలాగే అయ్యవారిలో ఐక్యం అయ్యే మోక్షం పొందాలన్నా రెండిటికీ అమ్మవారి అనుగ్రహమే మూలకారణము. అయ్యవారిలో కలపడానికి తెరఎత్తి (అంటే మాయని తొలగించి) జగత్పిత అయిన పరమశివుడిని చూపగలదు, అలాగే తెర వేసి (మాయలో ముంచి) త్రిప్పనూ గలదు.

క్లుప్తంగా చెప్తే కదలిక లేని స్థితిలో ఉన్న పరబ్రహ్మం స్పందించి కదలాలన్నా, అలాగే కదలికలు ఉన్న స్థితిలోంచి కదలికలు లేని పరమాత్మ సాయుజ్యం పొందాలన్నా అన్నిటికీ పరాశక్తి స్వరూపమైన శ్రీలలితాంబికయే మనకి శరణ్యం.

ఇక్కడ ఇంకొక ముఖ్యమైన భావార్ధం గురించి మనం తెలుసుకోవాలి. లలితాసహస్రనామస్తోత్రంలో అమ్మవారికి ‘గురుమూర్తి’, గురుమండలరూపిణి’, దక్షిణామూర్తిరూపిణి’ అనే నామములు ఉన్నాయి. ఇదే మూకపంచశతిలో ‘గురుమూర్తే త్వాం నమామి కామాక్షీ’ అని సంబోధించారు మూకశంకరులు. ఈ లోకానికి బోధచేయడానికి మొదట గురుస్వరూపంగా వెలసిన దక్షిణామూర్తి దగ్గర నుంచి, వ్యాసమహర్షి, జగద్గురువు ఆదిశంకరభగవత్పాదులు ఆ తరువాత కొనసాగుతూవస్తున్న యావత్ గురుపరంపర, అస్మద్గురువుల వరకూ అందరూ అమ్మవారి స్వరూపమే. గురువుకి అమ్మవారికి అభేదము. జననమరణ చక్రములో కొట్టుమిట్టాడే జీవుడు, ఈ మాయ నుంచి బయటపడి పరమాత్మ స్థితిని అనుభవించాలి అంటే, అమ్మవారికి అభేదమైన గురువు యొక్క అనుగ్రహకటాక్షములు పొందితేనే సాధ్యం. మాయ తొలగించడం కేవలం గురుస్వరూపమైన అమ్మవారు మాత్రమే చేయగలరు. ఇక్కడ గురువు భౌతికముగా బయట కనబడే గురువు ఒక్కరే కాదు. ప్రతీ వ్యక్తిలోనూ అంతర్గతముగా కూడా గురువు ఉన్నారు. మన శరీరంలోనే గురుమండలరూపిణి కొలువై ఉంది. ఇది ప్రారంభస్థాయిలో గుర్తించలేము కనుక, ప్రతీ వ్యక్తికి ముందు భౌతికముగా అమ్మవారికి అభేదమైన ఒక గురువుని ఆశ్రయించడం తప్పనిసరి. 

​​

అదే విధంగా, శుద్ధజ్ఞానమూర్తిగా ఉన్న పరమశివుడిచేత లోకాలకి బోధ చేయడానికి గురువుగా (దక్షిణామూర్తిగా) రావాలి అన్నా, అది అమ్మవారి వలన మాత్రమే సాధ్యం. అంటే బ్రహ్మానందస్థితిలో ఏకంగా ఉన్న పరమశివుడికి, “ఈ లోకానికి మౌనబోధ చేయాలి’ అనే సంకల్పం కలగడం కూడా పరాశక్తి వలననే సాధ్యం. మనం దక్షిణామూర్తి స్వామి వారిని ధ్యానం చేసే మూర్తిని చూస్తే ఆయనలో ఎడమవైపు అర్ధభాగం అంతా అమ్మవారే కనబడుతుంది. దీనికి సాక్ష్యం స్వామి వారి కుండలములు ఎడమచెవికి ఒకలా, కుడిచెవికి మరొకలా ఉంటాయి. అదేవిధంగా ఎడమవైపు కేశపాశం అమ్మవారిదిగానూ కుడివైపు కేశపాశం అయ్యవారిదిగానూ మనం గుర్తించ వచ్చు. మనందరికోసం గురువుగా ఈశ్వరుడు రావాలన్నా, మనందరికీ శుభములు/శివం కలిగించాలన్నా, మాయ తొలగించి స్వామివారిలో మనల్ని కలపాలన్నా అన్నీ అమ్మవారి అనుగ్రహంతోనే సాధ్యం అవుతాయి.

లోకములో త్రిమూర్తులుగా కీర్తింపబడుతున్న బ్రహ్మ, విష్ణు, ఈశ్వరులు సైతం అమ్మవారిని పూజించిన కారణంగా, వారి వారి కర్తవ్యములను నెరవేర్చగలుగుతున్నారు. అలాంటిది మామూలు మనుష్యులమైన మనక జీవితంలో సుఖశాంతులు కావాలన్నా, ఆపైన మోక్షం వైపు అడుగులు వేయాలన్నా పరాశక్తి స్వరూపమైన అమ్మవారిని పూజించడం, స్తోత్రం చేయడం, అమ్మవారి పాదపద్మములను స్మరించడం ఎంత ఆవశ్యకమో ఈ శ్లోకం  నుండీ మనం గ్రహించాలి. అయితే, శంకరులు ఒక మెలిక పెట్టారు ఇక్కడ. అమ్మని స్తోత్రం చేయడం, నమస్కరించడం అంత తేలికగా కుదరదురా, విశేషమైన పూర్వ పుణ్యము ఉంటేనే అమ్మవారి గురించి ఆలోచించగలవురా అని ఆదిశంకరులు 'కథమకృతపుణ్యః ప్రభవతి" అని చెప్పారు. అమ్మవారిని స్తుతించాలన్నా, అమ్మకి నమస్కరించాలన్నా, కనీసం అమ్మ గురించి స్మరించాలన్నా పూర్వం చేసుకున్న పుణ్యం ఉంటేనే సాధ్యమవుతుంది. పూర్వ పుణ్యము అంటే ఏమిటి? సత్కర్మాచరణ-విహితకర్మాచరణ-సత్పురుష సాంగత్యము మొదలైనవి. అమ్మవారు నన్ను ఉద్ధరించే స్వరూపము అని గుర్తించడానికే మన పూర్వపుణ్యం అంతా ఖర్చు అయిపోతే, ఇక ఇహములో పరములోనూ ఉన్నతి ఎలా పొందగలము అని ఒక అమాయక సందేహం కలుగవచ్చు మనకి. ఒక్కసారి మన పుణ్యం పండి - అమ్మవారి యొక్క శక్తిని గుర్తించగలిగామా, మనల్ని, మన కుటుంబాల్ని ఉద్ధరించగలిగిన అవ్యాజకరుణామూర్తి అమ్మ అన్న ఎరుక మనకి కలిగిందా - ఇంక మనకి చింత ఏమి? అమ్మవారే ఇహములో మనకి కావలసినవి అన్నీ ఇచ్చి, అంత్యములో పరమశివుడిలో ఐక్యం చేసేస్తుంది.

  కాబట్టి అమ్మవారి యందు మరియు అయ్యవారి పాదములు యందు నిరంతర భక్తిని, సత్కర్మాచరణ చేసే బుద్ధి ప్రచోదనాన్ని అమ్మవారు కటాక్షించాలని కోరుకుందాము. అంటే పుణ్యము చేసే బుద్ధి ఇచ్చేది కూడా అమ్మయే కదా! పుణ్యము చేసే బుద్ధినిచ్చి, మనచేత పుణ్యకర్మలు చేయించి, ఆ పుణ్యంతో అమ్మగురించి మరింత తెలుసుకోగలిగి, చివరికి అమ్మాయ్యలలో ఐక్యం చేయాలని కామాక్షీ చరణారవిందములను ప్రార్ధిద్దాము!

సౌందర్యలహరిలోని ఈ మొదటి శ్లోకం భక్తి శ్రద్ధలతో పారాయణ చేస్తే, సర్వకార్యసిద్ధి కలుగుతుంది.

సర్వం శ్రీవల్లీదేవసేనాంబికాసమేత శ్రీసుబ్రహ్మణ్యేశ్వరార్పణమస్తు.